Kiedyś w Mysłakowicach – dawniej Erdmannsdorf działała znana na cały świat fabryka. Ale nie chodzi o fabrykę tkanin z lnu

W drugiej połowie XIX wieku, w naszych malowniczych  Mysłakowicach (wówczas Erdmannsdorf) działała unikatowa fabryka gipsowych popiersi, znana jako „Erdmannsdorfer Büsten-Fabrik, Th. Haroske.”

Fabryka ta, założona przez niemieckiego przedsiębiorcę Theodora Haroskego, była jednym z pionierskich zakładów zajmujących się produkcją popiersi i figur o wysokiej jakości, które zdobyły popularność nie tylko w Niemczech, ale również poza granicami kraju.

Powstanie i rozwój fabryki

Początki fabryki sięgają lat 70. XIX wieku, gdy region Dolnego Śląska przeżywał okres intensywnego rozwoju przemysłowego. W czasach, gdy w okolicach Królestwa Prus rosło zapotrzebowanie na dekoracyjne elementy wnętrz, fabryki gipsowych rzeźb zyskały na popularności, a Theodor Haroske dostrzegł w tym szansę. Założył swoją fabrykę w Erdmannsdorfie, niedaleko Jeleniej Góry, wykorzystując lokalną społeczność i dostępne zasoby.

Haroske początkowo skupiał się na produkcji gipsowych popiersi przedstawiających postaci historyczne, słynnych naukowców, artystów, kompozytorów i filozofów, jak również klasycznych rzeźb, które ozdabiały salony i biura mieszkańców całego regionu. Dzięki unikalnej technice obróbki gipsu oraz precyzyjnym, ręcznym wykończeniom, produkty z fabryki Haroskego odznaczały się wysoką jakością. Fabryka zyskała renomę i zaczęła stopniowo zwiększać swoje zamówienia.

Specjalizacja i produkcja

„Erdmannsdorfer Büsten-Fabrik, Th. Haroske” specjalizowała się w produkcji rzeźb i popiersi wykonanych głównie z gipsu i alabastru. Surowce te były łatwo dostępne i niedrogie, co pozwalało na masową produkcję przy stosunkowo niskich kosztach. Haroske nawiązywał współpracę z wybitnymi artystami-rzeźbiarzami, którzy tworzyli precyzyjne formy wzorów. Na ich podstawie odlewano poszczególne popiersia, często przedstawiające klasyczne postaci antyczne, co nadawało wyrobom charakteru i elegancji.

Fabryka specjalizowała się także w wykonaniu popiersi na zamówienie, co pozwalało klientom na otrzymanie gipsowej kopii ich ulubionego artysty, polityka czy członka rodziny. Tego typu produkcja była szczególnie popularna wśród szlachty i elit społecznych, które dekorowały swoje rezydencje rzeźbami wykonanymi z precyzją i dbałością o szczegóły.

Znaczenie i ekspansja

Dzięki innowacyjnym metodom produkcji i wysokiej jakości produktów, fabryka Haroskego szybko zdobyła popularność w całych Niemczech. Popiersia i figury z Mysłakowic były wystawiane na różnych targach i wystawach przemysłowych, gdzie cieszyły się uznaniem krytyków i kupców. Produkty z Erdmannsdorfer Büsten-Fabrik zaczęły być eksportowane, co sprawiło, że fabryka zyskała renomę także w Austrii, Czechach, a nawet w Rosji.

Miejscowa społeczność korzystała z rozwoju fabryki, która stała się jednym z większych pracodawców w regionie. Mężczyźni pracowali przy odlewach i transporcie, kobiety zajmowały się detalami i wykańczaniem rzeźb, a młodzież miała okazję zdobywać pierwsze doświadczenia zawodowe w sztuce rzemiosła.

Ostatnie lata istnienia fabryki

Pomimo dużej popularności i sukcesów, fabryka „Erdmannsdorfer Büsten-Fabrik” zaczęła stopniowo tracić na znaczeniu wraz z początkiem XX wieku. Wzrost cen surowców, zmiany w stylu artystycznym i coraz większa konkurencja sprawiły, że zakład stanął przed wieloma wyzwaniami. Dodatkowo postępujący rozwój nowych technologii w dziedzinie odlewnictwa i wzrost produkcji tańszych zamienników sprawiły, że tradycyjne metody stosowane przez Haroskego były mniej konkurencyjne cenowo. Produkcja rzeźb i popiersi traciła na popularności, ponieważ moda na tego typu ozdoby zaczęła słabnąć. Fabryka zaczęła produkować kompleksowe wyposażenie sklepów, stoisk handlowych, wystaw oraz innych obiektów handlowych.

Kolejnym ciosem była sytuacja geopolityczna – po I wojnie światowej region Dolnego Śląska znalazł się w trudnej sytuacji gospodarczej, co odbiło się na licznych przedsiębiorstwach, w tym na fabryce Haroskego. Katalog, który przedstawiamy, pochodzi z okresu, gdy fabryka próbowała rozszerzyć asortyment i dostosować się do nowych trendów w handlu i wyposażeniu sklepów

Dziedzictwo fabryki i jej wpływ na region

Chociaż fabryka „Erdmannsdorfer Büsten-Fabrik, Th. Haroske” nie przetrwała do czasów współczesnych, pozostawiła po sobie dziedzictwo, które nadal wspomina się w historii Mysłakowic. Wielu niemieckich mieszkańców starszego pokolenia wspominało o fabryce jako miejscu, które dawało pracę i perspektywy rozwoju dla wielu rodzin.

uważamy, że dawna fabryka jest jednym z interesujących punktów na mapie turystycznej Dolnego Śląska. Zachowały się niektóre rzeźby wykonane w fabryce, które można znaleźć w prywatnych kolekcjach lub muzeach regionalnych. Są one świadectwem dawnej sztuki rzemieślniczej i zarazem pamiątką po czasach, gdy Mysłakowice były ważnym ośrodkiem produkcji artystycznej.

Znaczenie fabryki dla sztuki rzemieślniczej

Fabryka Haroskego jest przykładem zakładu, który wpłynął na rozwój lokalnej sztuki i rzemiosła, zwłaszcza w dziedzinie odlewnictwa. Praca w fabryce pozwalała na zdobywanie doświadczenia, a techniki odlewnicze stosowane w fabryce wpłynęły na innych artystów i rzemieślników w regionie. Dzięki działalności fabryki „Erdmannsdorfer Büsten-Fabrik” pojawiło się wielu rzeźbiarzy, którzy później zakładali własne, mniejsze pracownie.

„Erdmannsdorfer Büsten-Fabrik, Th. Haroske” w Mysłakowicach była zakładem, który na trwałe zapisał się w historii regionu Dolnego Śląska. Fabryka ta odegrała ważną rolę w życiu społecznym i gospodarczym miejscowej społeczności, przyczyniając się do rozwoju sztuki rzemieślniczej i wzbogacając architekturę wnętrz domów i pałaców w całym regionie. Choć jej działalność zakończyła się wiele dekad temu, wspomnienie o niej pozostaje żywe i jest ważnym elementem dziedzictwa Dolnego Śląska.

Niżej znajduje się katalog produkcji „Erdmannsdorfer Büsten-Fabrik, Th. Haroske” z początku XX wieku. Źródło  @ Museum Europäischer Kulturen, Staatliche Museen zu Berlin