Tyrolczycy na Śląsku. Najmłodsza kolonia wiary ewangelickiej w Prusach Cz.4

Cały tekst przepisał na komputerze i dostosował do naszego języka
Emil Pyzik Mysłakowice w 2009 roku.

Tłumaczenie zlecił i wynagrodził ze swojej skromnej nauczycielskiej emerytury Emil Pyzik bez pomocy Urzędu Gminy.

Później podałam ręce Marii, oboje cieszyli się wyróżnieniem że mogą mnie oglądać. Maria miała łzy w oczach, wyglądała raźno i zdrowo, również i Anna która bardzo podobna jest do matki, zaś Maria do Józefa. Dzieci są również bardzo miłe i ładne, a wszyscy mają swoje oczy po Rahmie, takie małe, po czym roześmiał się Józef. Moidl wciąż mówiła z dużą uprzejmością i radością i że chce nam coś ugotować, dla was podam również przebrane czereśnie. Wtedy poprosiliśmy tylko o mleko, które wypijemy w drodze powrotnej z Barleiten.

Poszłam więc z Anną przodem, Moidl chciała do nas dołączyć, zaś Józef Rahm pozostał w domu razem z dziećmi. Tak więc szliśmy aż do Barleiten z wielkim i radosnym uczuciem. Wnet pokazało się i Barleiten. Śliczny dom na zboczu góry, otoczony drzewami owocowymi z pięknym widokiem na góry i dolinę oraz Hippach przed nami. Weszłam do środka z Anną przez ten próg dosyć jak na mnie wysoki. Powiedziałam również do Anny „Ach tak często Twoi rodzice i rodzeństwo chodzili tą drogą „.

Cicho i z modlitwą na wargach, wstąpiłam do Was kochani Rahmowie i Geislerowie oraz z pięknymi życzeniami, abyście mogli ku swojej radości i Waszych córek, próg tego domu jeszcze raz przekroczyć i może kiedyś też go odwiedzicie.

Anna zaprowadziła mnie do kuchni, następnie do izby, gdzie byli akurat obcy dla nas ludzie i jakiś człowiek siedział na ławie. Następnie poszłyśmy na górę, gdzie Anna i Moidl zawsze spały, potem tam gdzie Ty i Gotlieb Jogl spaliście, kochana Barbarko. Wtenczas pomodliłam się szczególnie za Was i kochanych maluchów i wszystko sobie dokładnie obejrzałam. Izbę gdzie spali Józef i jego bracia i tutaj również pomodliłam się za nich i Teresę oraz wspomniałam spoczywającego Goringala. Szczególnie modliłam się za Rahma i myślałam o nim że będąc tam w niebie patrzy na nas jak oglądamy wasze pokoje.

Następnie poszliśmy na balkon, tu dołączyła do nas Moidl skąd oglądaliśmy wspaniałe widoki i dużo wspominaliśmy razem o Was wszystkich. Chciałam w domu naskubać trochę drzewa dla Was na pamiątkę kochana Warbl, jednak zrobiła to za mnie Moidl. Moja siostra Elżbieta postara się aby te pamiątki dotarły do Was w Erdmannsdorf – Zillerthal. Ona również przywiezie różne kwiaty z Ramsbergu, które rosły blisko Barleiten i które tam dla Was zerwaliśmy. Następnie jeszcze raz poszłam do Waszej izby gdzie w ciszy modliłam się za Was i wspominałam Was.

Było mi naprawdę ciężko gdy przyszło mi opuścić ten Wasz wspaniały dom. Również bardzo dokładnie obejrzałam wszystko na zewnątrz. Jak piękne są tu widoki, zapewne wszystko to pamiętacie i chcieliście kiedyś to jeszcze raz zobaczyć. Zapewne Bóg Wam za to wszystko kiedyś odpłaci, że musieliście ten piękny kraj opuścić i podążyć za nim.

Teraz znowu w drogę do Moidl i do Rahma. Georga Rahma nie mogliśmy znaleźć, więc poszłam na górę do Gotlar. Kiedy przybyliśmy do Moidl, ona z Rahmem wynieśli stół przed dom, na którym postawili wielką miskę pełną mleka, zaś dookoła leżały gałązki z czereśniami. Mnie to wszystko bardzo się podobało, jadłam teraz u Waszego rodzeństwa i wzajemnie bardzo się cieszyliśmy ze wspólnych odwiedzin.

Podczas jedzenia musiałam wciąż opowiadać, dlatego mało jadłam by wykorzystać masz czas. Oni chcieli wiedzieć wszystko o Was, czym się teraz zajmujecie. Powiedziałam również ze zbliża się godzina 11, a o tej godzinie Tyrolczycy pod Karkonoszami również spożywają posiłek, co ich również bardzo ucieszyło. Kiedy skończyłam jeść poszłam z Rahmem na górę gdzie pokazał mi śliczną, zieloną i kolorową szafę, która Warbl podarowała Moidl jako prezent ślubny. Wtedy Rahm odezwał się „Widzisz, to jest jeszcze od Warbl”. Teraz udaliśmy się oboje i Twoje córki kochana Warbl na balkon skąd oglądaliśmy piękny widok, wtedy naprawdę bardzo dużo zaczęłam o Was wszystkich opowiadać. Byłam wtedy sama z tym trojgiem mówiłam im o Waszych wieczorach w Kowarach.

Opowiedziałam im jak to raz Was tam odwiedziłam, jak Gotl Jogl mnie podniósł z powozu i jak zrobił dziwny zwis do kozła. Wszystko to ich bardzo cieszyło a Rahm zapytał „Więc zrobił zwis” i często to powtarzał. Widać było że wzruszyło go to bardzo jak słuchał o swym zmarłym bracie. Wtedy też mu powiedziałam „Może Gotl Jogl wie, że jesteśmy teraz razem oraz ze rozmawiamy o nim. Z wielkim wysiłkiem powstrzymywał łzy. Opowiedziałam im również że często bywał u nas w kościele w Karpnikach, gdzie często razem się modliliśmy.

Moidl i innym mówiłam o tym że kazałam sobie pokazać, izbę gdzie Gotl Jogl i Goringal zmarli. To wzruszyło oboje także i wtedy dobra Moidl zaczęła gorzko płakać. Ja podałam jej rękę i tak pozostałyśmy długa chwilę razem. Potem poszliśmy jeszcze raz na górę do jej pokoju. Tam powiedziałam jej że Fleidl mieszka najbliżej cmentarza, gdzie został Gotlieb Jogl pochowany, powiedziałam jej o ich wzajemnej przyjaźni i powiedziałam jej że Fleidl przyniósł mi również z grobu kwiaty z grobu Gotl Jogl, ze przechowuje je w swojej biblii. Posiadam również linijkę zrobioną z pierwszego drzewa, które Fleidl i Rahm razem ścięli. Zawsze chciałam odwiedzić grób Rahma, lecz nigdy do tego nie doszło. Jeżeli znowu tam pojadę to chcę myśleć o Józefie Rahm.

Ach gdybyście mogli być przy tym, jak ich cieszyło każde słowo usłyszane ode mnie o Was, jak się śmieli i płakali z radości!!! To co ja im o Was opowiedziałam, to ten list tego nie obejmie. Każą Was wszystkich pięknie pozdrowić i chcieliby Was wkrótce u siebie zobaczyć. Pożegnałam się z Rahmem i jego dziećmi, zaś Anna i Moidl udały się ze mną. Obie niosły na rękach swoje najmłodsze dziecko. Tak towarzyszyły mi aż do Ramsau w dół przy samym powozie. W czasie schodzenia w dół nieraz mi pomagały i trzymały za ręce.

Gdy byłyśmy na dole to podeszła do nas kobieta, która dała mi list do Mathiasa Tropnera i dołączyła dużo pozdrowień. Tu pożegnałam się z naszym przewodnikiem. Z listu który dał dla Schonshera, możecie dowiedzieć się jakie było jego imię, bo mnie uszło całkiem z pamięci.

W Ramsau wsiadłam do małego powozu,. Anna i Moidl podały mi jeszcze ręce na pożegnanie i dołączyły jeszcze tysiące pozdrowień dla Was wszystkich. Było im bardzo ciężko patrzeć na oddalający się powóz i bardzo płakały z radości i z rozłąki. W gospodzie w Ramsau spotkałam żonę Andrzeja Eggera tylko z trójką dzieci, pozostałe czują się dobrze ale nie mogły przybyć. Zamówiłam ekspres aby tobie posłać szybko o tym wiadomość. Żona Twoja wyglądała nawet dosyć dobrze, ponieważ żona ciągle płakała, dlatego odpowiadał najstarszy syn Mały Franek wyglądał całkiem dobrze i jest już dosyć duży jak na swój wiek. Wszyscy Twoi bliscy każą Cię serdecznie pozdrowić: żona, syn, córka i mały Franek. Powiedziałam im o tym że często o nich myślisz i chciałbyś ich kiedyś odwiedzić. Tego chcą także oni tak odpowiedzieli wszyscy. Twój najstarszy syn powiedział „Chcemy prosić ojca, aby o nas nie zapomniał i nie gniewał się na nas”. Gdy na koniec pożegnałam się z nimi i odjechałam, twoja żona chciała zatrzymać powóz, tak bolało ją że powóz już odjeżdża. Powodzi im się dobrze i wciąż myślą o Tobie.

O godzinie 1 w południe opuściłam Zell i Wasze ojczyste strony, było mi naprawdę bardzo ciężko, żal było rozstawać się z tymi pięknymi stronami, gdzie mnie wszędzie tak miło podejmowano nim dowiedzieli się kim naprawdę jestem. Każdy okazywał mi dowody swojej miłości i przyjaźni, tu czułam się dobrze i swojsko, w tej bardzo urodzajnej i pięknej dolinie, w pośrodku Waszych krewnych.

W drodze przez Fugel koło Strass opuściłam ukochaną Waszą dolinę, jak to tylko było możliwe oglądałam się do tyłu aby jeszcze raz spojrzeć w te piękne i urokliwe strony. Cały czas modliłam się za Was i Waszych pozostawionych krewnych. Teraz żegnajcie! Bóg z Wami wszystkimi! Módlcie się za mnie i często wspominajcie Waszą przyjaciółkę!

Dołączam obrazek z Zell dla was ze Schwatz oraz chusty dla kobiet które pochodzą z Zell bo w Waszych wioskach takich rzeczy nie można było dostać.

Serdecznie pozdrawiam Wasza przyjaciółka Maria.

Tyrolczycy na Śląsku – najmłodsza kolonia religijna w Prusach.

Zestawienie statystyczne – dodatek.

1. Podróżne grupy uchodźców z Tyrolu w 1837 roku.

1. 31 sierpnia 1837 roku wyruszyło 150 osób, do Miszkowic przybyło dnia 20 września 120 osób, do Kowar dnia 20 września przybyło 101 osób.

2. 1 września 1837 roku wyruszyło 200 osób, do Miszkowic przybyło dnia 23 września 218 osób, do Kowar dnia 23 września 220 osób.

3. 2 września 1837 roku wyruszyło 60 i parę osób, do Miszkowic przybyło dnia 30 września 65 osób, do Kowar dnia 20 października 69 osób.

4. 3 września 1837 roku wyruszyło30 osób, do Miszkowic przybyło dnia 26 października 30 osób, a do Kowar 26 osób.

2. Rozpiętość wiekowa wędrowców – spisana w maju 1838 roku.

1. Dzieci poniżej 1 roku życia – 10 osób.

2. Dzieci między 1 – 5 rokiem – 27 osób.

3. Dzieci między 5 – 10 rokiem – 50 osób.

4. Osoby pomiędzy 10 – 20 rokiem – 66 osób.

5. Osoby pomiędzy 20 – 30 rokiem – 71 osób.

6. Osoby pomiędzy 30 – 40 rokiem – 70 osób.

7. Osoby pomiędzy 40 – 50 rokiem – 54 osoby.

8. Osoby pomiędzy 50 – 60 rokiem - 27 osób.

9. Osoby pomiędzy 60 – 70 rokiem – 16 osób.

10. Osoby pomiędzy 70 – 80 rokiem – 9 osób.

11. Osoby powyżej 80 lat - 3 osoby.

----------------------

Razem 416 osób

3. Zaprowiantowanie Zillertalczyków z kasy komitetu w czasie.

21. 09. 1837 rok ----- 18. 09. 1838 rok z kasy wydano.

1. Wyżywienie i kwatery w gospodach ---- 142 Talary 12 groszy i 1 fenig

2. Wyżywienie u gospodarzy ---- 13 24 9

3. Zapomogi pieniężne - --- 8 534 1 --

4. Zaopatrzenie w chleb ---- 3 906 4 --

5. Czynsz mieszkalny ---- 764 4 3

6. Opłaty za usługi ---- ----

7. Opalanie i ogrzewanie ---- 684 16 --

8. Zabezpieczenie do spania – pościel, kołdry ---- 67 24 2

9. Pasza dla koni ---- 724 11 6

10. Słoma na ściółkę ---- 68 18 --

11. Nauka szkolna ---- 192 10 5

12. Służba zdrowia ---- 40 16 5

13. Lekarz i opieka ---- ----

14. Chowanie biednych ---- 4 4 8

15. Koszty biurowe i urzędowe ---- 123 8 --

16. Opłaty komisyjne ---- 164 24 --

17. Wydatki urzędowe ---- 131 1 9

------------------

Razem 15 562 Talarów Suma + 582 = 16 144 Talarów 11 groszy 2 fenigi.

IV. Budowa ogólna – etapy budowy.

1. okres budowy: 23 marca 1838 roku. Z polecenia naczelnego biura prezydenckiego wypłacono – 10 000 Talarów.

12 czerwiec 1838 roku. Od Komisji wpłacono – 47 400 Talarów.

Stąd na zakupione grunty wydano – 28 900 Talarów.

10 październik 1838 rok na zakup gruntów wydano – 28 900 Talarów

16 grudzień 1838 roku podobnie jak poprzednio – 27 000 Talarów

Razem --------------------------------------------

95 500 Talarów

II okres budowy:

21 styczeń 1840 roku - wyciąg ze wszystkich utargów 19 500 Talarów

Ogólne wydatki jakie poniesiono - 18 677 Talarów 9 gr

--------------------------------------

Reszta 822 Talary 20 dr 11 f

5. Stanowiska i rodzaj zawodów wędrowców.

1. Rolnicy --- 35

2. Robotnicy tartaku -- 1

3. Tkacze -- 4

4. Pomocnicy tkaczy - 5

5. Właściciele domów - 2

6. Szewcy - 2

7. Robotnicy leśni - 6

8. Kowale - 2

9. Wypalacze cegieł - 1

10. Zbieracze leśni - 2

11. Cieśla - 3

12. Handlarze bydła - 1

13. Mali posiadacze - 5

14. Mieszkańcy - 16

15. Mieszkanki - 10

16. Służący - 29

17. Weterynarze - 1

18. Handlarze masłem - 1

19. Pastuchy krów - 1

20. Pastuchy bydła - 3

21. Wykonawcy kosztów – 1

22. Owczarze - 2

23. Robotnicy sezonowi - 2

24. Robotnicy - 2

25. Prządki lnu - 1

Razem: rolnicy – 37, mali posiadacze domów – 11, hodowcy bydła – 5, wolni mieszkańcy – 84, wszyscy razem – 137 osób.

VI.Bliższe dane o wędrowcach.

1. Ilość rodzin ---- 137

2. Ilość sług ---- 9

3. Ogólna ilość osób ---- 416

VII. Wielkość gospodarstw.

1. Ziemia orna ---- 747 morgów

2. Sady ---- 121 morgów

3. Łąki ---- 526 morgów

4. Obszary leśne ---- -----

5. Hodowla ---- 1 317 morgów

VIII. Posiadane środki pieniężne.

1. W gotówce ---- 92 655 guldenów

2. Posiadanie w ogółach ---- 41 222 guldenów

3. Konie ---- 52

4. Wartość w koniach ---- 5 608 guldenów

-------------

Razem suma ---- 139 488 guldenów.

IX. Nazwiska i kategorie przybyszów.

1. Chłopi – gospodarze.

Jakub Auer 1, Waldhauser Degeser 1, Adam Egger 1, Andreas Egger 1, Barth Fankhauser 1, Joseph Fleidl 1, Joseph Frankhauser 1, Veit Geisler 1, Jakob Hanser 1, Joseph Hirner 1, Ignaz Hanser 1, Georg Hanser 1, und 3, Barthol Heim 1, Joseph Kroll 1, Franz Kroll 1, Math Klocker 1, Barthol Kroll 1, Jakob Lechner 1, Georg Mentler 1, Georg Oblasser 1, Andreas Oblasser 1, Joseph Oblasser 1, Jakob Pagg 1, Joseph Payer 1, Jakob Rahm 1, Mathias Rakm 1, M Rahm 1, Georg Schiestle 1, Kajetan Steindl 1, Andreas Steindl 1, Joseph Strasser 1, Simon Schiestl 1, Joseph Schnellrieder 1.

2. Pomniejsi właściciele domów.

Kajetan Bagg 3, Michael Fleidl 6, Joseph Gruber 7, Johann Hochenleitner 8, Joseph Hanser 9, Joseph Hochenleitner 8, Kreidl 10, Simon Klocker 10, Johann Lublaser 11, Joseph Stock 12, Mathias Tropmeier 5.

3. Dzierżawcy pól i bydła.

Paul Gruber 13, Joseph Hotter 13, Barthol Klocker 13, Joseph Rahm 13, Georg Schonher 13.

4. Mieszkający u rodzin gospodarzy i nie spisana służba, oni nie mieli prawdopodobnie jeszcze domów.

Bendle 7, Sara Bagg 15, Simon Brugger 16, Mathias Brugger 16, Christian Brugger 17, Maria Berger 15, Sebastian Berger 6, Johann Bagg 4, Veit Dipotsch 18, Simon Dreml 19, Simon Dengg 16, und 20, Peter Dengg 14, Joseph Edlsbacher 16, Elisabetch Erlerin 14, Joseph Erlerr 14, Franz Fankhauser 21, Andreas Fleidl 14, und 22, Magdalene Geisler 15, Thomas Geisler 20, Joseph Gruber 16, Barthol Hofer 16, Maria Hanser 15, Andra Hanser 14, Andreas Huber 16, Markus Hotter 16, Joseph Innerbichler 16, Johann Innerbichler 14, Michael Koland 16, Waldhauser Koland 16, Maria Klocker 16, Andra koland 16, Elisabeth Koland 16, Mathias Kreidl 23, Joseph Kreidl 23, Thomas Kroll 16, Joseph Klocker 14, Magdal Klocker 14, Joseph Kroll 19, Ign Klaussner 14, Joseph Kreidl 10, Johann Kroll 7, Maria Kroll 15, Josua Knopflocher 3, Gertruda Klocker 16, Simon Lechner 3, Joseph Langauer 16, Maria Leo 15, Elisabeth Leo 16, Georg Lublaser 16, Johann Leitner 16, und 20, Veit Mittelwalder 16, Martin Moser 11, Jakob Oblasser 20, Elisabeth Prem 16, Anna Prosch 15, Andreas Prem 16, Joseph Prosch 14, Thomas Prosch 14, Waldburg Prem 16, Barthold Rieser 16, Jakob Rauch 24, Thomas Spitaler 16, Mathias Schonberger 14, Maria Steindl 16, Andreas Schiestl 16, Magdalene Steinberger 15, Anna Steinberger 15, Martha Shiestl 14, Joseph Stock 14, Matchiast Schiestl 14, Jakob Steinlechner 7, Jakob Steinlechner 7, Maria Schonser 25, Georg Tropmajer 14, Issak Wexelberger 4, Franz Weschelberger 11, Jakob Wegcheider 4, Andrea Wegscheider 4, Elisabeth Wechselberg 16, Walpurgis Weschelberger 16, Joseph Wegschleider 3, Peter Wechselberger 7.

X. Przekazanie domów do zamieszkania przez Tyrolczyków.

1. 8 listopad 1838 r. ---- Weit Geisler - posiadali 40 morgów ziemi, nr domu 17.

2. 9 listopad 1838 r. ---- Józef Schnellrieder- posiadali 50 morgów ziemi, nr domu 14,

mieszkał również Barth. Schnellrieder zięć Geislera.

3. 12 listopad 1838 r. ---- Franz Weschselberger - posiadali 15 morgów ziemi, nr. 31.

4. 13 listopad 1838 r. ---- Baltr. Rieser - posiadali 50 morgów ziemi, mieszkał również

Joseph Schiestl, nowy nr. Domu 37.

5. 14 listopad 1838 r. ---- Simon Lechner - posiadali 20 morgów ziemi, później

mieszkała wdowa po Szymonie, nowy nr. 36.

6. 16 listopad 1838 r. ---- Jakub Oblasser i jego teść Joseph Fleidl, Johann

Hechenleitner zięć Fleidla, posiadali 40 morgów, dom nr. 2.

Johan Lublasser drugi zięć Fleidla, mieli 15 morgów,nr. 5.

7. 17 listopad 1838 r. ---- Michael Koland - posiadali 15 morgów, dom nr.7,

Jakob Rahm oraz wdowa po Veit Geisler posiadali 20

Morgów, dom nr. 15, Josef Hotter oraz Michael Rahm zięć

Riesera posiadali 15 morgów dom nr. 30, Mathias Klocker –

oraz Michael Tropmeier nr. domu 38.

8. 20 listopad 1838 r. ---- Simon Klocker – oraz Johann Lublasser drugi zięć Fleidla,

posiadali 15 morgów ziemi, dom nr. 5.

9. 22 listopad 1838 r. ---- Paul Gruber i Josef Gruber zięć Bagga posiadali 20 morgów

ziemi, dom nr. 34.

10. 23 listopad 1838 r. ---- Johann Fleidl – sołtys, posiadali 15 morgów ziemi, dom nr.3

11. 24 listopad 1838 r. ----Christian Brucker – posiadali 15 morgów ziemi dom nr.8,

Jakob Auer i Johannes Kroll posiadali 30 morgów ziemi

Dom nr. 9, Simon Dreml i Georg Hotter mieli 20 morgów

ziemi dom nr. 10. Joseph Oblasser – posiadali 30 morgów

ziemi dom nr. 24. Th. Kroll i Gottryd Kroll posiadali 20

morgów ziemi dom nr. 29.

12. 26 listopad 1838 r. ---- Kajetan Steindl i Peter Schnerieder zięć Józefa Hansera

posiadali 30 morgów i dom nr. 6, Andreas Hanser i Joseph

Hirner zięć Schnelliedera posiadali 15 morgów ziemi i dom

nr. 11, Joseph Hechenleitner i Joseph Hotter zięć Bagga

mieli 25 morgów ziemi i dom nr. 33.

13. 27 listopad 1838 r. --- Joseph Strasser i Andreas Rahm posiadali 30 morgów ziemi

i dom nr.4, Kajetan Hotter i Peter Egger posiadali 40 morgów

ziemi i dom nr. 12, Joseph Wegscheider posiadał 20 morgów

ziemi i dom nr. 13, Joseph Geisler posiadał 20 morgów

ziemi i dom nr. 16. Johann Kroll – posiadał 40 morgów ziemi

oraz dom nr. 22, Georg Siestl i Sebastian Rahm – mieli

40 morgów ziemi i dom nr. 23 – sołtys sądowniczy, Jakob

Wegscheider posiadał 20 morgów ziemi i dom nr. 25, Jakob

Lechner i wdowa po nim posiadali 15 morgów i dom nr. 35.

14. 28 listopad 1838 r. – Georg Schonherr i Jakub Schonhnerr zięć Hohenleitnera –

posiadali 25 morgów ziemi i dom nr. 20, Mathias Degesser

posiadał 30 morgów ziemi i dom nr. 21, Schmied

Hehenleitner i Mathias – posiadali 20 morgów ziemi i dom

Nr. 28. Mart Schonherr i Josua Rahm zięć Geislera – posiadali

15 morgów ziemi i dom nr. 32.

15. 29 listopad 1838 r. ---- Józef Rahm i Johannes Rahm zięć Oblassera mieli 25

morgów ziemi i dom nr. 27.

16. 30 listopad 1838 r. – Andreas Bendl posiadał 30 morgów ziemi i dom nr. 18,

Andreas Egger i Mathias Oblasser – posiadali 25 morgów

Ziemi i dom nr. 26.

17. 1 grudnia 1838 r. ---- Schul Lebr Hahn dom nr. 39.

18. 2 grudnia 1838 r. ---- Józef Rahm, Mateusz Rahm, Bartosz Riesel, Andrzej Hubner,

Isaak Wexelberger, Veit Mitelwalger, Joseph Wexelberger,

Joseph Kroll – współlokatorzy a także mieszkańcy

„Domu Młodzieży” – dom nr. 41.

XI. Przegląd domów w posiadaniu Tyrolczyków.

Środkowy Zillerthal – dzisiejsza ulica Daszyńskiego, Stawowa, Łąkowa, Śląska, Wojska Polskiego, Łokietka, Łomnicka, Cmentarna, Godebskiego.

1. Dom Nr.1 Gospoda Tyrolska – zajazd, ulica – Arnsdorfer Strasse, obecnie Wojska Polskiego, restauracja „Pod Kasztanami” a wtedy oberża była w posiadaniu Jakuba Oblassera z żoną. Syn Johann jest właścicielem fabryki papieru w Saksoni. 1 – córka owdowiała po właścicielu gospodarstwa Seiferta w Łomnicy, 2 – córka jest żoną oberżysty Hentschela w Ditersbach koło Kamiennej Góry w Ogorzelcu, 3 – córka jest żoną właściciela fabryki papieru.

2. Dom Nr. 2 Am Friedhof obecnie ulica Cmentarna, obecnie mieszka tam Szydłowski a kiedyś - Johannes Hechenleitner (dawniej dom Fleidla) z żoną – mieli 2 córki i 4 synów oraz mieszkała z nimi matka Fleidla, był rolnikiem i stolarzem w fabryce ( zięć Fleidla), syn był królewskim leśniczym w dzikim parku w Poczdamie, na wojnie w 1864, 1866 i 1870/71 roku za co otrzymał „ Żelazny Krzyż“.

3. Dom Nr. 4 Tirolerstrasse obecnie ul. Daszyńskiego mieszka pan Bryniak a kiedyś Andreas Rahm z żoną (dawny dom Hansera) – mieli 2 córki i 3 synów, był rolnikiem i szewcem, starszy syn jest serowarem – wyrabia sery u Tyrolczyka Oblasera koło Zielonej Góry, mieszka z nimi również najstarsza córka Elizabeth.

4. Dom Nr 5. Tirolerstrasse a obecnie ul. Daszyńskiego i mieszka pan Pietruszka, a kiedyś - Johannes Lublasser z żoną – mieli 2 córki i 6 synów, był rolnikiem i urzędnikiem w fabryce, był on drugim zięciem Fleidla.

5. Dom Nr 6. Tirolerstrasse a obecnie ul. Daszyńskiego, mieszkał tu Strutyński a obecnie osadnicy z Wilna, a kiedyś Peter Schnellrieder z żoną – mieli jednego syna, był rolnikiem, był zięciem i następcą Hausera.

6. Dom Nr 7. Tirolerstrasse a obecnie ul. Daszyńskiego, obecnie mieszka pani Szkarłat a kiedyś - Michael Kolland z żoną – mieli 1 córkę i 2 synów, był rolnikiem, córka wyszła za mąż za właściciela posiadłości koło Świerzawy. Jest to jedyna staroluterańska rodzina w Zillerthalu.

7. Dom Nr 9. Tirolerstrasse a obecnie ul. Daszyńskiego, mieszkali państwo Gródkowie, a wtedy - Johannes Kroll z żoną – mieli 2 córkę i 1 syna, był rolnikiem, córka Maria zamężna za stolarza Rittera w Sosnówce, córka Anna zamężna za stolarza Lausmanna w Piechowicach.

8. Dom Nr 10. Tirolerstrasse a obecnie ul. Daszyńskiego, mieszkają państwo Nowakowie a kiedyś - Georg Hotter z żoną – mieli 2 córki i 2 synów, był rolnikiem i właścicielem tyrolskiego młyna.

9. Dom Nr 11.Tirolerstrasse a obecnie ul. Daszyńskiego, mieszkają państwo Michelowie, a kiedyś - Joseph Hirner z żoną – miele 2 córki i 2 synów, był rolnikiem, starszy syn Isaak w 1870 r. został ranny i został dzierżawcą mleczarni za wsią, drugi syn Gotfried tak samo, starsza córka Marie wyszła za tyrolskiego dostawcę mleka z domu Nr 63 Jakuba Wegscheidera w Aderstadt w Saksonii, druga córka wyszła za mąż za rzeźnika Klose w Karpaczu.

10. Dom Nr 12. Tyrolerstrasse a obecnie ul. Daszyńskiego, obecnie mieszkają tu państwo Kielochowie, a kiedyś - Peter Egger z żoną – mieli 5 córek i 1 syna, był rolnikiem, jego brat Andreas był dyrektorem fabryki w Brunszwiku, starszy brat Szymon był browarnikiem w Sadow w Branderburgii., siostra jako katoliczka pozostała w Tyrolu i czasem go odwiedzała, córka Anna wyszła za konduktora pociągu Marschnera i zamieszkała w Guben nad Nysą. Jego syn Georg obecnie ułan.

11. Dom Nr 14 Schulstrasse a obecnie ul. Szkolna i mieszkaja tutaj państwo Bruzdowie, a kiedyś - Barthol Schnellrieder z żoną – mieli 2 synów, był rolnikiem, młodszy syn Józef był artylerzystą, starszy syn był strażnikiem w fabryce w Zillerthal.

12. Dom Nr 16. Wiesenweg a obecnie ul. Łąkowa i mieszkają tam państwo Chorągwiccy, a kiedyś - Joseph Geisler z żoną – nie mieli dzieci, był rolnikiem, jego przybrany brat był oficerem w Berlinie. Jego syn Johannes jest urzędnikiem w fabryce u Andreasa Eggera w Brunszwiku, starsza córka wyszła za leśniczego państwowego Lauschnera na Górze Sokolej, druga córka Elizabeth została żoną właściciela posiadłości Liebicha w Gweserfein, trzecia córka Anna wyszła za mąż za właściciela gospodarstwa Opitza w Strużnicy.

13. Dom Nr 15 Wiesenweg a obecnie ul. Łąkowa i mieszkają tam państwo Rosińscy, a kiedyś - Wdowa po Wittwe Veit Geisler - w domu tym było 3 dzieci, 2 córki i 1 syn. Córka Adama Egger z domu nr. 12. Jej syn Jakob przebywa w Brunszwiku u Andreasa Egger, córka Anna wyszła za oberżystę Staffir w Sandow, wcześniej mieszkała u Kajetana Kroll teraz producenta mleka w Bukowcu.

14. Dom Nr 19 Tirolerstrasse a obecnie ul. Daszyńskiego pod lasem, ale pozostały po domu tylko fundamenty, a kiedyś - Mathias Fankhauser z żoną – mieli 2 córki, on był rolnikiem, jego brat Andreas był dzierżawcą dworskiego młyna w Bukowcu.

15. Dom Nr 20 Tirolerstrasse a obecnie ul. Daszyńskiego, a mieszkają tam państwo Kantkowie, a kiedyś - Jakub Schonherr z żoną – mieli 3 synów, on był rolnikiem i sprzedawcą mleka i masła, starszy syn Joseph ranny podczas wojny koło St. Priwat był dzierżawcą mleczarni w Kowarach.

16. Dom Nr 21. Tirolerstrasse a obecnie ul. Daszyńskiego, a mieszkaja tam państwo Kogutowie, a kiedyś - Marthias Degeser z żoną – mieli 1 syna i 2 córki, był rolnikiem, jego córka Judith była żoną majstra w młynie w Hain.

17. Dom Nr 23. Tichstrasse a obecnie ul. Stawowa, a mieszkaja tam państwo Łechtańscy, a kiedyś - Sebastian Rahm z żoną – mieli 2 córki i 2 synów, był rolnikiem i sołtysem sądowym, starszy syn Georg był dzierżawca mleczarni w Trebichen, drugi syn Mathias tak samo ale w Rederdorf w Harc, starsza córka Marie wyszła za mąż w Styrii, druga jest u swego brata Georga.

18. Dom Nr 26. Tichstrasse 2 a obecnie ul. Stawowa, a mieszkaja tam państwo Winiarze, a kiedyś - Mathias Oblasser z żoną – mieli 2 synów, był rolnikiem, starszy syn Michael był serownikiem u Mathiasa Rahma. Poprzednikiem Oblassera był Andreas Egger – brat Adama Eggera, którego żona i wszystkie dzieci pozostały w Tyrolu ponieważ były katolikami. Jeden z jego synów został nawet katolickim księdzem i był w odwiedzinach w Zillerthalu, inny został nauczycielem, trzeci jako wieśniak brał udział w bitwie pod Solferino. Najmłodszy z jego synów studiował w niemieckim koledżu w Rzymie. Trzeci syn dopiął tego że ojciec w późnym wieku wrócił z nim ponownie do Tyrolu, tam gdzie jego młodszy syn pracował jako kapelan. Prawdopodobnie na łożu śmierci przeszedł na katolicyzm.

19. Dom Nr 27. Tichstrasse a obecnie ul. Stawowa, a mieszka tam pani Król, kilka lat temu dom został częściowo spalony, kiedyś mieszkali tu - Johannes Rahm z żoną – mieli 1 syna i 2 córki, był rolnikiem, syn został artylerzystą. W Ameryce żyją jeszcze brat żony i jej jedna siostra.

20. Dom Nr 41. Teichstrasse 4 a obecnie ul. Stawowa, a mieszkali tam państwo Wilczkowscy, a kiedyś - Joseph Rahm miał 2 żony z którymi miał – 1 syna i 3 córki, był rolnikiem.

21. Dom Nr 28. Arnsdorfer Strasse a obecnie ul. Wojska Polskiego, a mieszkali tam państwo Fedynowie, a kiedyś - Marthias Hehenleitner z żoną – mieli 2 synów i 3 córki, on był rolnikiem.

22. Dom Nr 29. Rother Verk a obecnie ul. Czerwony Dworek, a mieszkaja tam państwo Chorągwiccy, a kiedyś - Gotfrid Kroll z żoną – mieli 1 córkę, był rolnikiem i dzierżawcą mleczarni w wytwórni serów. Jedna z sióstr wyszła za mąż w Starej Kamienicy za urzędnika kolejowego, inna za właściciela fabryki szkła Mullera w Żaganiu, dwie inne wyrabiają sery. Szymon Kroll jest garbarzem w Muskał.

23. Dom Nr 30. Rother Verk a obecnie ul. Czerwony Dworek i mieszkają tam ?, a kiedyś - Michael Rahm z żoną – mieli 2 synów i 6 córek, był rolnikiem, jedna z córek była pokojówką a druga sprzedawczynią. Jedna z córek była kamerdynerem, Maria i Teresa są cukiernikami w Berlinie, Elizabeth w Pisarzowicach, Katarina w Jeleniej Górze. Wcześniejszy właściciel domu Hotter mieszka w Jeleniej górze.

24. Dom Nr 32. Rother Verk a obecnie ul. Czerwony Dworek, Johannes Rahm z żoną – mieli 2 córki, był rolnikiem.

25. Dom Nr 33. Rother Verk a obecnie ul. Czerwony Dworek Joseph Hotter z żoną – nie mieli dzieci, był rolnikiem.

26. Dom Nr 34. Rother Verk a obecnie ul. Czerwony Dworek, Joseph Gruber z żoną – mieli 2 synów i 3 córki, był rolnikiem. Jedna z sióstr mieszka u niego w domu.

27. Dom Nr 35. Rother Verk a obecnie ul. Czerwony Dworek - Wdowa po Jakobie Lechners – mieli 1 syna i 4 córki, był rolnikiem. Jedna z wnuczek mieszka z babcią. Córki Elżbieta i Zuzanna pracują w serowni w Turnau koło Ząbkowic u Klockera.

28. Dom Nr 36. Rother Verk a obecnie ul. Czerwony Dworek - Wdowa po Simonie Lechners – nie mieli dzieci mąż był rolnikiem.

29. Dom Nr 37. Rother Verk a obecnie ul. Czerwony Dworek - Joseph Schiestl z żoną – mieli 2 synów i 3 córki, był rolnikiem. Córka Katarzyna zamężna w Hain. Wcześniej mieszkał tu Michael Klocker, teraz producent mleka i fabrykant serów w Turnau koło Ząbkowic.

30. Dom nr. 38 Rother Verk a obecnie ul. Czerwony Dworek - Michael Tropmeier – mieli syna i był rolnikiem oraz stolarzem.

31. Dom Nr 39. Arnsdorfer Strasse a obecnie ul. Wojska Polskiego, a mieszka tam pan Potocki, a kiedyś - Georg Innerbichler z żoną – mieli 1 syna i 1 córkę, był rolnikiem. Jedna z sióstr mieszka u niego.

32. Dom nr. 3. Schmiedebergerstrasse a obecnie ul. Godebskiego a mieszkaja tam państwo Gałkowie, a kiedyś - Joseph Schweiger – mieli 2 synów i 3 córki, był strażnikiem w fabryce. Jeden z braci jest wykonawcą instrumentów muzycznych w Nowym Jorku.

Mathias Rahm – miał 1 syna i 2 córki, był pastuchem bydła w Strużnicy.

Andreas Huber z żoną – Huber jest zięciem Klockera i był tkaczem.

Bartholomeus Rieser – był tkaczem.

Isaak Wechselberg – mieli 2 dzieci i był tkaczem.

Veit Mittelwalder – był tkaczem.

Johann Wechselberger – mieli dwoje dzieci, był mistrzem krawieckim. Jedna z córek Isaaka wyszła za mąż za sukiennika w Spremberg.

Razem w tej części Zillerthal mieszkało: 30 mężczyzn, 33 kobiety, 33 synów i 51 córek, czyli było łącznie 147 osób.

Hohen Zillerthal – Sosnówka.

1. Dom Nr 63. Tirolerstrasse a obecnie ul. Tyrolska - Jozeph Rieser z żoną - mieli 1 syna i 1 córkę, był ogrodnikiem. Syn poległ pod Bourget we Francji jako podoficer, córka Wiktoria wyszła za mąż za tkacza adamaszku Schodera ze Sosnówki.

2. Dom Nr 405 Tirolerstrasse a obecnie ul. Tyrolska - Johannes Stock z żoną – mieli 2 synów i 2 córki, był ogrodnikiem, z nimi mieszkała również jego matka.

3. Dom Nr 406 Tirolerstrasse a obecnie ul. Tyrolska - Andreas Kroll z żoną – mieli 1 syna i 1 córkę, był ogrodnikiem.

4. Dom Nr 409 Tirolerstrasse a obecnie ul. Tyrolska - Gottlib Schiestl z żoną – mieli 1 córkę, był ogrodnikiem, matka jej mieszka z nimi, dwóch braci wyjechało do Ameryki.

5. Dom Nr 410 Tirolerstrasse a obecnie ul. Tyrolska - Witus Oblaser z żoną – mieli 1 syna i 2 córki, był ogrodnikiem.

6. Dom Nr 411 Tirolerstrasse a obecnie ul. Tyrolska - Georg Oblaser z żoną – nie mieli dzieci, był ogrodnikiem. Georg i jego żona zmarli. Jego brat prowadzi gospodarkę mleczną, jego siostra Elżbieta jest żoną sołtysa Rahma, druga siostra jest żoną Andreasa Rahm, trzecia Józefa Rahm.

7. Dom Nr 413 Tirolerstrasse a obecnie ul. Tyrolska - Joseph Schiestl z żoną – mieli 2 córki, był ogrodnikiem, mieszkali z dziadkiem i dwiema wnuczkami.

8. Dom nr. 414. Tirolerstrasse a obecnie ul. Tyrolska - Ostatni tyrolski właściciel tego miejsca Michael Schiestl jest teraz producentem mleka, fabrykantem serów koło Bolkowa

Razem mieszkało: 28 osób, w tym 8 mężczyzn, 6 kobiet i 14 dzieci.

Nider Zillerthal – Czerwony Dworek.

1. Dom Nr 10 Hirschberger Strasse a obecnie ul. Jeleniogórsja - Wdowa Marie Hotter – miała 1 syna i 4 córki, była właścicielką działki. Martin Hotter został rok temu przejechany na ulicy w Jeleniej Górze przez samochód towarowy.

2. Dom Nr 13 Alter Dorfveg 3 a obecnie ul. Starowiejska - Andreas Lechner z żoną – mieli 1 syna i 2 córki, był rolnikiem. Działkę posiada teraz syn Gottlieb ożeniony z Marią Strasser. Jedna z córek Maria wyszła za mąż w Mysłakowicach za gospodarza Jakel, Elżbieta za gospodarza w Łomnicy.

3. Dom Nr 30 Johnstrasse 7 a obecnie ul. Łokietka, a mieszkają tam obecnie państwo Wrona, a kiedyś - Joseph Rahm z żoną – mieli 2 synów i 2 córki, był rolnikiem. Jedna z jego sióstr mieszka u niego, jeden z synów jest żołnierzem.

4. Dom Nr 56 Arnsdorfer Strasse a obecnie ul. Wojska Polskiego - Wdowa Elizabeth Kolland – miała 1 syna i 3 córki, była właścicielka działki. Córka Teresa wyszła za mąż za Józefa Schonhera w Kowarach, druga Anna za dzierżawcę mleczarni Stocka i mieszka za wsią.

5. Dom Nr 63 Lomnitzveg a obecnie ul. Łomnicka a mieszkaja tam państwo Chrzan, a kiedyś - Friedrich Wegscheider z żoną – mieli 1 syna i 1 córkę, mieli działkę. Jego matka mieszka u niego, jego brat Jakob jest mleczarzem w Anderstadt.

6. Dom Nr 75 Donatstrasse a obecnie ul. 1 Maja, a mieszka tam pani Lendzion, a kiedyś - Joseph Schosser z żoną – mieli 1 córkę, był właścicielem działki. Córka Anna wyszła za mąż za Georga Rahm, syna sołtysa.

7. Dom Nr 78 Donatstrasse a obecnie ul. 1 Maja, a mieszkaja tu państwo Włodarczykowie – Krupa, a kiedyś - Simon Klocker z żoną – mieli 2 synów i 1 córkę, właściciele działki.

8. Dom Nr 95 Donatstrasse a obecnie ul. 1 Maja - Andreas Prem z żoną – mieli 2 synów, właściciele działki.

9. Dom Nr 142 Arnsdorfer Strasse a obecnie ul. Wojska Polskiego - Wdowa Elizabeth Hotter.- właścicielka posesji, mieszka u swojej synowej Marii Hotter nr. 10/1.

10. Dom Nr 152 Am Kreuzberg a obecnie ul. Górska - Wdowa Christ Lechner – miała 3 synów i 2 córki, właścicielka działki, jedna córka wyszła za mąż i mieszka w Bukowcu.

11. Dom Nr 93 Kajetan Baag z żoną – mieli 1 syna, był rolnikiem. Bagg w Tyrolu był słynnym myśliwym kozic, jego syn jest śpiewakiem operowym, obecnie przebywa w Rydze na Łotwie.

Razem mieszkało: 50 osób w tym 7 mężczyzn, 13 kobiet, 30 dzieci.

Łącznie w trzech koloniach – Mittel, Nider i Hohen Zillerthal mieszkało: 225 osób w tym 45 mężczyzn, 52 kobiety i 128 dzieci.