Kowary (niem. Schmiedeberg im Riesengebirge) niezwykła historia osady górników

Kowary to jedno z najstarszych miast w okolicy

Początek historii miasta zaczyna się po 1148 r., kiedy Laurentius Angelus znalazł w tym miejscu rudę żelaza. Później na zlecenie Bolesława IV założono tu osadę górników. Są wzmianki historyczne wskazujące również, że w Bitwie pod Legnica w 1241 roku brali udział górnicy z Kowar. Inną możliwą datą założenia miasta jest rok 1355 i łączy je z Ostiedlung (stopniowe przemieszczanie się ludności niemieckojęzycznej na obszary dotąd zamieszkane przez Rumunów, Węgrów, ludy bałtyckie, a od ok. VIII wieku na tereny Słowian, oraz masowe przyswajanie przez ludność języka niemieckiego). Publikacje wydane w Cesarstwie Niemieckim kwestionowały pochodzenie Kowar i nazywały go "Schmiedeberg". W 1355 roku książę Bolko II Mały, wnuk króla polskiego Władysława I Łokietka, ostatni niezależny Piast Śląski, nadał górnicze przywileje miejscowym górnikom. Jako ośrodek górniczy osada otrzymała kilka przywilejów i od 1368 r. była siedzibą wójta. Miasto pozostało częścią Polskiego Księstwa Świdnicy i jaworu do 1392 roku, a następnie było częścią Korony Czeskiej.

Od 1401 r. wieś była własnością rodziny Schaffgotsch. W porozumieniu z sąsiednim miastem Hirschbergiem (Jelenia Góra ) w 1454 r. podniosło osadę ponad status wsi, jednak dopiero w 1513 r. Kacper Schaffgotsch nabył prawo miejskie od króla czeskiego Władysława II przeciwko protestów z Hirschberga. Górnictwo kwitło aż do wojny trzydziestoletniej, kiedy to miasto zostało zniszczone w 1633 roku. Głównym partnerem eksportowym była Polska, z rekordowym handlem w 1558 r. Kowary znane byłe również ze swoich rusznikarzy i Polski król Zygmunt II August zamówił w Kowarach 2000 luf karabinowych (później niemieckie publikacje twierdziły, że było ich tylko 200).

Po wojnie włókiennictwo stawało się coraz ważniejszą częścią przemysłu dla miasta, a wydobycie spadało. Na początku XVIII wieku miasto stało się jednym z największych miejsc handlowych na Śląsku, z powiązaniami handlowymi z Czechami, Włochami, Hiszpanią, Rosją i Ameryka Północna.

Schmiedeberg pozostawał w posiadaniu rodziny Schaffgotsch do 1634 roku. W XVI wieku ludność przyjęła wiarę protestancką. Hans Ulrich von Schaffgotsch został aresztowany jako zwolennik Albrechta Wallensteina i miasto znajdowało się pod opieką cesarską. W 1639 r. cesarz sprzedał miasto czeskiemu hrabiemu Herżmanowi z Czernina, a jego rodzina utrzymywała Schmiedeberg aż do pruskiego zajęcia Śląska. Po pokoju Westfalskim (1648) miasto przeszło kontrreformację. Protestanci mogli teraz praktykować swoją wiarę tylko w Kościele Pokoju w Jaworze, a później w Hirschbergu i Kamiennej Górze (wówczas Landeschut).

Kiedy Prusy zaanektowały większość Śląska w 1742 r., król pruski Fryderyk II natychmiast sprzedał posiadłości miastu, stając się tym samym suwerennym. Podbój Prus przyniósł również ulgę miejscowym protestantom-otrzymali oni własny kościół (Bethaus). Niemniej jednak nastąpił spadek finansowania miasta. Dopiero industrializacja, która rozpoczęła się około 1850 roku, doprowadziła do ożywienia lokalnej gospodarki. W 1882 roku miasto otrzymało połączenie kolejowe z Hirschbergiem (Jelenia Góra), co dodatkowo wzmocniło gospodarkę. Od 1871 do 1945 roku był częścią Niemiec, jednak w XIX wieku rodziny polskich magnatów Radziwiłłów i Czartoryskich posiadały Pałac i Park w północnej części dzisiejszych Kowar.

     Stara pocztówka 1904 r.

Podczas II wojny światowej Polacy byli wykorzystywani przez nazistowskie Niemcy do niewolniczej pracy w lokalnych kopalniach. Był też obóz pracy dla więźniów żydowskich, założony w 1943 roku, oddziały pracy dla włoskich jeńców z obozu jenieckiego. Miasto nie zostało zniszczone w czasie wojny, a po klęsce nazistowskich Niemiec w 1945 roku miasto ponownie stało się częścią Polski. Ludność niemiecka uciekła lub została wypędzona. Miasto zostało przemianowane i zamieszkane głównie przez Polaków ze wschodnich kresów zaanektowanych przez Związek Radziecki. 

Aktualnie Kowary to prężniej rozwijające się miasto w powiecie Karkonoskim z ciekawą ofertą kulturalną i turystyczną.