Krótka historia Dolnego Śląska

Dolny Śląsk jest regionem o bogatej historii, która sięga średniowiecza. Obecnie Dolny Śląsk jest ważnym ośrodkiem turystycznym i przemysłowym, a także skupia wiele prestiżowych uczelni wyższych.

Księstwo Polskie

W starożytności teren Dolnego Śląska zamieszkiwały różne plemiona celtyckie, a później germańskie, przede wszystkim Wandale. W V wieku Germanie zostali wyparci przez Słowian przemieszczających się ze wschodu. W źródłach z IX wieku znajdują się wzmianki o plemionach słowiańskich Ślązanach, Trzebowlanach, Dziadoszanach, zamieszkujących terytorium Dolnego Śląska. Do tego czasu należy powstanie pierwszych ośrodków miejskich Słowian Śląskich, z których największym od początku był obecny Wrocław. W X wieku Dolna Sylezja (Dolny Śląsk) została włączona do Księstwa Czeskiego, ale w 990 roku po uporczywej walce została podbita przez polskiego księcia Mieszko I i weszła do Państwa Polskiego. Na początku XI wieku założono biskupstwo Wrocławskie, które stało się główną siłą napędową chrystianizacji na Śląsku. W 1038 roku Czeski książę Brzetysław I ponownie zajął dolną Sylezję, która została zwrócona Polsce dopiero w 1054 roku pod warunkiem zapłaty daniny.

W 1138 roku Śląsk został wydzielony na odrębne Księstwo pod rządami starszej gałęzi polskiej dynastii Piastów Potomków Władysława II Wygnańca. Synowie Władysława II w 1173 roku podzielili Śląsk na dwie części: Dolny Śląsk i Ziemia Lubuska odeszły do Bolesława I Wysokiego, a górna do jego młodszego brata Mieszka IV.

Pod rządami następców Bolesława I Księstwo dolnośląskie stało się jednym z najsilniejszych państw polskich, a jego książęta stali się najwyższymi władcami wszystkich ziem polskich. Najazd Mongołów w 1241 roku i śmierć Henryka II Pobożnego w bitwie pod Legnicą przerwały jednak postępujący rozwój Księstwa Dolnośląskiego. Już pod koniec 1248 roku rozpoczęło się rozbicie Państwa: najpierw powstały Księstwa Legnickie i Wrocławskie, następnie oddzieliły się Głogów (1249), Jawor (1273), Żagań i Scinawa (1278).

Ziemia Lubuska została w 1278 r. zastawiona, a następnie ostatecznie przyłączona do Brandenburgii. Na jej terytorium powstała nowa marka, która odegrała rolę przyczółka w penetracji Brandenburgii na terytoria polskie i Pomorskie. Pod koniec XIII wieku na terenie Dolnego Śląska powstało kilka małych, niezależnych księstw, walczących ze sobą. Na początku XIV wieku największymi z nich stały się Księstwa Głogowskie, Wrocławskie i Świdnickie. Równolegle przebiegał proces germanizacji poprzez masowe przesiedlenia na Śląsk kolonistów niemieckich oraz wprowadzenie w miastach niemieckiego prawa miejskiego (głównie magdeburskiego). Pierwszym polskim monarchą, dla którego językiem niemieckim był język ojczysty, był książę Dolnośląski Bolesław II Rogatka (um. w 1278 roku).

Pod panowaniem czeskim

Osłabienie władzy centralnej spowodowało wzrost presji na Dolny Śląsk ze strony sąsiednich, silniejszych państw, przede wszystkim Czech. Już Henryk IV Probus, książę Wrocławski, w 1266 roku uznał zwierzchnictwo czeskiego króla Przemyśla Ottokara II. Książęta śląscy aktywnie wspierali Czechy w wojnach z Habsburgami i Węgrami. Od XIV wieku rozpoczęło się faktyczne wejście państw dolnośląskich do Czech. W 1331 r. przyłączono Głogów (ostatecznie w 1488 r.), w 1335 r. Wrocław, a następnie Jawor i Świdnica (1392), Księstwa Zembickie (1428) i Oleśnickie (1492).

Inne niewielkie posiadłości Książąt dolnośląskich również uznały zwierzchnictwo Czech. Księstwo żagańskie w 1472 roku znalazło się pod władzą Saksonii. Krosno w 1482 roku zostało przypisane Brandenburgii. Wejście do posiadłości korony czeskiej nie doprowadziło do zjednoczenia ziem dolnośląskich: konflikty polityczne drugiej połowy XV wieku między Habsburgami i Jagiellonami, Jiří z Podiebradów i Maciejem Hunyadim doprowadziły do powstania w regionie kilku księstw władczych, które są pod zwierzchnictwem Czech, ale rządzone przez własne dynastie. Do 1525 roku polski ród Piastów nadal był u władzy tylko w Brzegu, Legnicy i Wołowie, Jagielloni posiadali Głogówę, Podiebrady — Zembicę (Münsterberg) i Oleśnicę (ELS), Wrocław i Nysa należały do Biskupa Wrocławskiego. Pozostała część Dolnego Śląska była bezpośrednio podporządkowana królowi Czech. Czeskiej dominacji w regionie towarzyszył nowy napływ niemieckich kolonistów, którzy osiedlali się nie tylko w miastach, ale także na wsi. Język polski zaczął być stopniowo wypierany z obiegu przez język niemiecki.

W ramach monarchii austriackiej

W 1526 roku Dolny Śląsk w ramach posiadłości korony czeskiej stał się częścią monarchii Habsburgów. Dało to nowy impuls do germanizacji. Jednocześnie Reformacja zaczęła przenikać do regionu. Jednym z jej przywódców był książę bżegski Fryderyk II, który przyjął luteranizm i w 1534 roku zakazał katolickich nabożeństw na terytorium swojego księstwa. Wyznanie luterańskie znalazło również znaczną liczbę wyznawców w miastach dolnośląskich wśród niemieckojęzycznego patrycjatu. Politykę Fryderyka II kontynuował jego syn Jerzy II, który przekształcił Brzeg w jedno z najważniejszych ośrodków protestantyzmu w północno-wschodniej części Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Jednak pod koniec XVI wieku Wyznanie katolickie odzyskało swoją pozycję na Dolnym Śląsku. W 1675 r. zmarł ostatni przedstawiciel polskiej dynastii Piastów-Jerzy IV Wilhelm, książę brzegi, Legnicy i wołowa, a posiadłości te weszły w skład monarchii austriackiej. W okresie rządów Habsburgów na Dolnym Śląsku nasiliła się centralizacja aparatu administracyjnego i sądowniczego. Chociaż kontynuowano praktykę przyznawania części ziem Śląskich w Leny wpływowym rodom arystokratycznym (Oleśnica stała się własnością Wirtembergów, Żagań — Wallensteinów, a następnie Lobkowców), w rzeczywistości zarządzanie znajdowało się w rękach rządu Wiedeńskiego.

W składzie Prus i Niemiec

W 1740 r.Dolny Śląsk został zajęty przez wojska króla pruskiego Fryderyka Wielkiego, który wysunął roszczenia do dawnych księstw Brzegu, Legnicy i Wołówa na podstawie niezrealizowanego traktatu z 1537 r. między Fryderykiem II a Joachimem II Hektorem o dziedziczenie tych posiadłości przez Hohenzollernów. Po klęsce w wojnach śląskich, na mocy traktatu pokojowego w Breslau z 1742 r., potwierdzonego traktatem drezdeńskim z 1745 r., Austria oddała cały Dolny Śląsk Prusom. Terytorium to weszło w skład prowincji Śląsk(niem. Provinz Schlesien) z siedzibą we Wrocławiu (Breslau). Wejście do Prus przyspieszyło rozwój gospodarczy Dolnego Śląska: Region stał się jednym z największych ośrodków przemysłu lnianego i bawełnianego w Europie. Na początku XIX wieku rozpoczął się gwałtowny wzrost metalurgii. Kolonizacja, zachęcana i częściowo finansowana przez rząd, doprowadziła do masowego napływu ludności niemieckiej na Dolny Śląsk, zwłaszcza z Wirtembergii. Pod koniec XIX wieku ponad 90% ludności Dolnego Śląska uważało za język ojczysty Niemiecki.

W 1871 roku Dolny Śląsk wraz z innymi zaborami pruskimi stał się częścią Cesarstwa Niemieckiego. Po I wojnie światowej obszar pozostał w składzie Niemiec, a w 1919 roku utworzono oddzielną prowincję Dolny Śląsk (niem. Provinz Niederschlesien), obejmująca również terytorium Görlitz. W latach 1938-1941 Dolny Śląsk został ponownie połączony z Górnym w ramach jednej prowincji Śląsk. W maju 1939 roku na Dolnym Śląsku mieszkało 4 846 333 osoby.

W składzie Polski

W wyniku II wojny światowej w 1945 roku terytoria na wschód od Nysy zostały przekazane Polsce. Ludność niemiecka została wysiedlona z terenu Dolnego Śląska, rozpoczęło się zasiedlanie przez Polaków przybywających głównie z Zachodniej Białorusi i z Zachodniej Ukrainy, włączonych do ZSRR w 1939 roku. W latach 1945-1975 Dolny Śląsk wchodził w skład województwa wrocławskiego PRL, a po reformie administracyjnej w 1975 r. na jego terytorium utworzono cztery odrębne województwa: Wrocławskie, Jeleniogórskie, Legnickie i Wałbrzyskie. W wyniku powiększenia polskich regionów w 1998 roku powstało jednolite Województwo Dolnośląskie z centrum we Wrocławiu.